In de industrie is valbeveiliging niets nieuws. Er worden echter steeds weer situaties vastgesteld die soms ernstige gevolgen voor zowel de medewerkers als de onderneming kunnen hebben.

Beveiligingssystemen worden bijvoorbeeld toegepast bij robots, voertuigen, kranen, machines en installaties die aan de hand van individuele eisen veilig worden ontworpen en gemonteerd. Naast speciale voorzieningen maken echter ook PVU's (persoonlijke veiligheidsuitrustingen tegen vallen), deel uit van integrale concepten voor maximale veiligheid tijdens het werk.

Wat valbeveiliging is, waarom deze in een industriële omgeving professioneel moet worden gerealiseerd en welke kosten, juridische voorschriften en stappen hiermee verbonden zijn, leest u in ons grote overzicht.

Wat is valbeveiliging?

Zoals de naam al aangeeft “beveiligt” een valbeveiliging personen tegen een “val". Het gaat in enge zin meestal om een beveiligingssysteem in de vorm van een gemonteerde voorziening en in ruimere zin om een integraal beveiligingsconcept dat in elke situatie zorgt voor de hoogst mogelijke beveiliging op de locatie. Er wordt bovendien onderscheid gemaakt tussen:

• Primaire valbeveiliging: voorkomt een val in een gevaarlijke omgeving

• Secundaire valbeveiliging: beveiligt de gebruiker en materialen bij een val

• Persoonlijke veiligheidsuitrusting(PVU): individuele persoonlijke veiligheidsvoorzieningen voor de gebruiker, bv. valstopapparaat, helm of gordel/harnas.

De ASR (technische voorschriften voor werkplaatsen) in Duitsland definieert een valbeveiliging als “gedwongen werkzame voorziening die een val ook zonder bewuste medewerking van de gebruiker voorkomt [...]”.

Waarom zijn valbeveiligingen in de industrie vereist?

Vanzelfsprekend wordt daarbij meestal gedacht aan kranen, gebouwen of daken waar een valbeveiliging noodzakelijk en zinvol is. Bij een val van een geringe hoogte van 2 meter kunnen echter ernstige gevolgen voor het slachtoffer ontstaan. Daarom wordt in bv. 5.2 par. 2 ArbStättV in Duitsland voorgeschreven dat een valbeveiliging vanaf een hoogte van 2 meter vereist is. Hierop bestaan slechts enkele uitzonderingen.

In de industrie zijn valbeveiligingen daarom overal vereist waar gevaarlijke zones ontstaan in verband met hoogte, helling en/of valranden. Dit geldt bijvoorbeeld voor werkzaamheden op machines en installaties, op masten, op machines, in hallen, langs wanden en op nog veel meer plaatsen.

Professionele beveiligingssystemen en integrale beveiligingsconcepten beveiligen niet alleen de gebruiker volledig tegen vallen maar ook materialen, resp. machines tegen kostbare uitval door bijvoorbeeld vallende voorwerpen.

Een overzicht van het toepassingsgebied industrie/productie en de bijbehorende valbeveiligingssystemen vindt u hier.

Welke juridische grondslagen gelden er voor valbeveiliging in de industrie?

Er bestaat geen aparte wet- en regelgeving voor valbeveiliging in de industrie. Enkele wetten en juridische situaties regelen echter de omgang met beveiligingsconcepten in industriële ondernemingen in de DACH regio (Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland):

• Relevante wetgeving:
  ArbeitnehmerInnenschutzgesetz (ASchG), Verordnung Persönliche Schutzausrüstung (PSA-V) en Maschinen-Sicherheitsverordnung 

• Overige juridische grondslagen:
  DGUV-Vorschriften in Duitsland, SUVA in Zwitserland, verschillende Europese normen (onder andere EN 362, EN 363, EN 795, EN 353)

De aansprakelijkheid voor valbeveiliging in de industrie ligt in principe bij de eigenaar en/of directie als hoofdverantwoordelijke voor de activiteiten binnen de onderneming. Bij een val moet echter worden vastgesteld of er sprake is van onjuist gedrag van de verantwoordelijke (intern of extern) persoon voor de veiligheid, de firma die de montage heeft uitgevoerd, de fabrikant van het veiligheidssysteem of de betrokken medewerker zelf.

Hoe realiseren industriële ondernemingen een echte valbeveiliging?

Hoewel ongevallen door een val niet volledig kunnen worden uitgesloten, kunnen ondernemingen er toch voor zorgen dat dergelijke ongevallen zo goed mogelijk worden voorkomen. Hiervoor is planning en realisatie van een integraal beveiligingsconcept vereist. Dit concept bestaat uit 6 essentiële stappen:

1. Controle van de ondergrond: Om de juiste producten te kunnen kiezen, moet de ondergrond waarop de valbeveiliging wordt bevestigd, worden gecontroleerd. Alleen zo kunnen de verantwoordelijken een optimaal systeem en de meest geschikte bevestigingsmaterialen kiezen.

1. Planning: Na de keuze van de juiste verankeringsvoorzieningen, ontwerpt een professional voor valbeveiligingen het geselecteerde beveiligingssysteem tot in het kleinste detail en overlegt indien nodig met specialisten.

1. Montage: Een gecertificeerde monteur voert vervolgens de kant en klaar ontworpen valbeveiliging uit aan de hand van gedetailleerde montage-instructies en productbeschrijvingen. Een echte valbeveiliging kan alleen worden gewaarborgd wanneer uitsluitend gebruik wordt gemaakt van de meegeleverde en gecertificeerde materialen.

1. Documentatie: Omdat de documentatie van de valbeveiliging wettelijk is voorgeschreven en de basis vormt voor de jaarlijks uit te voeren inspectie, moet de documentatie zeer nauwkeurig en volledig worden uitgevoerd. Hieronder vallen naast de afbeeldingen ook de rapporten van de montage en overdrachtsprotocollen.

1. PVU: De persoonlijke veiligheidsuitrusting tegen vallen bestaat niet alleen uit de losse onderdelen zoals helmen, gordels of kabels maar omvat ook de regelmatig uit te voeren PVU-scholingen. Alleen gecertificeerde ter zake kundigen mogen gebruik maken van de valbeveiliging.

1. Reddingsmaatregelen: Omdat een hangtrauma van 20 tot 30 minuten al tot verlies van bewustzijn of in het ergste geval tot overlijden van het slachtoffer kan leiden, vormt een duurzaam reddingsconcept een essentieel bestanddeel van een echte valbeveiliging in de industrie.

Hoe ontstaat schijnveiligheid in industriële ondernemingen?

Er bestaan vrijwel geen industriële ondernemingen waar geen veiligheidsmaatregelen tegen vallen worden genomen. Wanneer deze echter niet zijn gebaseerd op een duurzaam en integraal beveiligingsconcept, ontstaat snel het gevaar van schijnveiligheid.

In een dergelijk geval zijn de genomen veiligheidsmatregelen onvoldoende of zelfs verkeerd. Er wordt bijvoorbeeld een zeer professioneel beveiligingssysteem aangebracht, maar een geschikt reddingsplan ontbreekt. Het is ook mogelijk dat de monteur in plaats van de originele bevestigingsmaterialen, vergelijkbare producten uit de bouwmarkt heeft gebruikt die niet door de fabrikant zijn gecontroleerd.

Hoe kan schijnveiligheid worden voorkomen?

Schijnveiligheid kan met behulp van het STOP-principe worden vermeden:

S = Substitutie: Vervangen van gevarenbronnen, bv. giftige schoonmaakmiddelen door neutrale

T = Technische veiligheidsmaatregelen: Gebruik van hoogwaardige, gecertificeerde producten, bv. kabel- en railsystemen, steigers, aanslagpunten

O = Organisatorische beschermingsmaatregelen: Maatregelen binnen de organisatie, bv. toegangsbeperkingen of regelmatige scholingen voor de medewerkers

P = Persoonlijke veiligheidsmaatregelen: Persoonlijke veiligheidsuitrusting (PVU) incl. scholingen, bv. veiligheidsschoenen of handschoenen

Wat kost een valbeveiliging in de industrie?

Omvang en kosten van een valbeveiliging hangen af van de individuele eisen van de onderneming resp. de gevaarlijke situatie die beveiligd moet worden. Als geheel moet rekening worden gehouden met de volgende kostenposten:

1. Planning & service:
   De veiligheidsvoorzieningen en het beveiligingsconcept worden weliswaar eenmalig gepland maar zijn verbonden met lopende servicekosten zoals bv. scholingen voor de medewerkers of de jaarlijkse inspectie door een gecertificeerde inspecteur.

1. Montage:
   Bij de montage van een valbeveiliging ontstaan aan de ene kant investeringskosten voor de materialen van het beveiligingssysteem en aan de andere kant de gecalculeerde werkuren voor de monteur. Hier kan op de kosten worden bespaard door gebruik te maken van eenvoudig in te bouwen producten omdat hiermee een snelle montage en documentatie mogelijk wordt.

1. Documentatie:
   Ook de bij de documentatie van de valbeveiliging ontstaan kosten door de werkuren van degene die de documentatie opstelt. Hierbij kan het gaan om de verantwoordelijke monteur, een onafhankelijke TÜV medewerker, technicus of een andere gecertificeerde deskundige. Digitale oplossingen zoals documentatiesoftware kunnen helpen om op dit gebied kosten te besparen.

1. Onderhoud & reparatie:
   De onderhouds- en reparatiekosten worden bepaald door de omvang van de valbeveiliging binnen een industriële onderneming. Hierbij spelen onder andere de kabellengte, aanvullende onderdelen, maar ook een onvoldoende documentatie met onvoorziene bijkomende kosten een belangrijke rol.

In principe kan worden gezegd dat een duurzaam geplande en professioneel uitgevoerde valbeveiliging op de lange termijn voordeliger is dan een snel geïnstalleerde standaardoplossing met in eerste instantie lagere aanschaf- en investeringskosten. Een ervaren partner met jarenlange ervaring is bovendien in staat om voordelige oplossingen te ontwikkelen en het risico op onverwachte bijkomende kosten zo goed mogelijk te minimaliseren.

Waarom is een val altijd duurder dan een valbeveiliging?

In het DGUV rapport 1/2013 Berekening van de internationale“Return on Prevention” voor ondernemingen kwam men tot de conclusie dat een vakkundige valbeveiliging op de lange termijn voordeliger is dan een val. De reden voor de positieve uitslag is in het bijzonder de goede planbaarheid van een integraal beveiligingsconcept in tegenstelling tot de onvoorzienbare kosten van een ongeval door een val:

Kosten die worden veroorzaakt als gevolg van een val:

• Niet calculeerbare uitval in verband met licht tot ernstig letsel na een val

• (tijdelijk) inhuren van een vervangende werknemer 

• Evt. stilstand van een tijdens de val beschadigde installatie of machine, bv. als gevolg van vallende onderdelen, gereedschappen etc.

• Gevaar voor dreigende boetes in verband met verwijtbaar gedrag zonder voldoende veiligheidsmaatregelen

• Verstrekkende gevolgen door imagoschade of aantasting van de “Employer branding”

Definitie(s) van een val:

Verschillende instanties definiëren een val op verschillende manieren. In de industrie zijn de volgende twee definities van belang:

1. Defintie volgens baua (Bundesanstalt für Arbeitsschutz und Arbeitsmedizin - Federaal instituut voor arbeidsveiligheid en medische voorzieningen op de werkplek): Vallen op een lager gelegen oppervlak of een voorwerp, doorbreken door een niet-dragend oppervlak en/of oncontroleerbaar afglijden bij werkzaamheden op hellende vlakken over een valrand.

1. Definitie volgens WKO(Oostenrijk): Een arbeidsongeval waarbij bepaalde verplichtingen ontstaan voor de afnemer en leverancier van de diensten, zoals bv. het melden van een ongeval, rapportageplicht en evaluatie van de voorvallen met betrekking tot het ongeval.

Een val en de daarmee verbonden kosten kunnen het beste worden vermeden wanneer de industriële ondernemingen samen met een ervaren partner oplossingen ontwikkelen die professioneel en vakkundig van A tot Z op de individuele eisen zijn toegesneden. Hiervoor zijn zowel veelzijdige standaardoplossingen maar ook individueel ontwikkelde speciale oplossingen beschikbaar.

Wat zijn speciale oplossingen?

Planning, ontwerp en uitvoering van speciale oplossingen is noodzakelijk wanneer door toepassing van standaardproducten geen echte valbeveiliging kan worden gewaarborgd. In plaats daarvan zijn speciaal ontwikkelde beveiligingssystemen en -concepten nodig die voldoen aan heel speciale eisen.

In de industrie zijn deze speciale oplossingen vaker nodig omdat er bijvoorbeeld gebruik wordt gemaakt van chemische stoffen die het materiaal van standaardproducten zou kunnen aantasten. Typische speciale oplossingen in de industrie zijn:

• valbeveiliging voor machines

• valbeveiliging voor kranen resp. kraanrails

• valbeveiliging voor opgangen

Hoe vindt u een competente partner voor valbeveiliging in de industrie?

• Probeer erachter te komen hoeveel ervaring en expertise de aanbieder resp. fabrikant heeft met valbeveiliging in de industrie.

• Let daarbij ook op aanbiedingen voor speciale oplossingen.

• Neem contact op om te ontdekken of u gehoor vindt als klant.

• Let op een partner die uitsluitend gebruik maakt van gecertificeerde producten.

• Let er tijdens de gesprekken van begin af aan op, of het daadwerkelijk gaat om veiligheid of meer om de verkoop.

• Vraag de aanbieder naar de wettelijke normen om te bepalen hoe competent de omgang daarmee is.

• Kies een partner die zelf scholingen aanbiedt want dat staat voor know-how en vakkennis.

Conclusie: Valbeveiliging in de industrie moet integraal worden doordacht

Uiteindelijk dient elke valbeveiliging voor het redden van levens. Een val riskeren zal zich veiligheids- en kostentechnisch nooit lonen. In plaats daarvan is een integraal en duurzaam beveiligingsconcept voor elke industriële onderneming de best mogelijke oplossing.

In ons kosteloze “Handboek voor valbeveiliging in de industrie” kunt u alle relevante informatie en adviezen van ervaren professionals nalezen.

Daarnaast vindt u op onze toepassingspagina Industrie/Productie een uittreksel over de gebieden met valgevaar en mogelijke veiligheidsoplossingen daarvoor. Machinebeveiliging kan bijvoorbeeld met het BARRIER hekwerksysteem. Maar ook het railsysteem TAURUS-ALLROUND en het AIO-KABELSYSTEEM-OVERRIJDBAAR in combinatie met de PVU-STRING bieden hier uitkomst.