Van arbeidsbescherming naar de wettelijke grondslagen voor valbeveiliging
Voordat we ingaan op de juridische grondslagen voor valbeveiligingen, is het van belang om arbeidsbescherming in het algemeen toe te lichten. Werkgevers hebben namelijk in principe de plicht om de medewerkers met behulp van de juiste maatregelen te beschermen tegen alle gevaren op de werkplek. Hier hoort ook bescherming tegen vallen bij. De verantwoordelijkheid voor de veiligheid ligt hierbij niet alleen bij de werkgever maar ook bij de medewerker zelf. Deze moet zich aan de voorgeschreven veiligheidsmaatregelen houden en mag niet eigenhandig beslissingen nemen die zijn eigen veiligheid of de veiligheid van anderen in gevaar zouden kunnen brengen. Valbeveiliging valt hiermee juridisch gezien onder verantwoordelijkheid van zowel de werkgever als de uitvoerenden.
De juridische grondslagen voor valbeveiligingen zijn per land in verschillende wetten en voorschriften vastgelegd. Een exacte kennis van deze voorschriften is voor alle betrokkenen onontbeerlijk om de veiligheid van de werkomgeving te waarborgen en ongevallen te voorkomen.
Voorschriften en regels voor valbeveiliging binnen de EU-ruimte
De Europese Unie heeft voor de lidstaten meerdere voorschriften en richtlijnen op het gebeide van arbeidsbescherming en daarmee ook voor valbeveiliging opgesteld. Hiervan wordt verbolgens in de resp. landen de eigen wetgeving afgeleid. Dit is de reden waarom de specifieke landelijke richtlijnen voor valbeveiliging binnen de EU zeer vergelijkbaar zijn.
In de EU-kaderrichtlijn 89/391/EWG voor bescherming van medewerkers is "de tenuitvoerlegging van maatregelen ter bevordering van de verbetering van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers op het werk" vastgelegd. Uit deze titel wordt duidelijk dat de veiligheid van de gebruiker op de voorgrond staat. In de DACH-regio (Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland) zijn de volgende wetten deels op basis van deze richtlijn ontwikkeld:
Rechtsverordeningen en autonome rechtsverordeningen
Uit de EU-richtlijnen en de wetgeving van de verschillende landen volgen zogenaamde rechtsverordeningen. In de DACH-regio heeft dit met name betrekking op het gebruik van persoonlijke veiligheidsuitrustingen, bedrijfsveiligheid en bouwvoorschriften. In dit verband moet worden opgemerkt dat de inhoud van de verordeningen, zoals hierboven vermeld, in de basis overeenkomt maar de verordeningen zelf vaak in andere wetsteksten zijn opgenomen. Details over het werken op daken zijn bijvoorbeeld in Oostenrijk opgenomen in de bouwverordening en in Duitsland in de DGUV voorschriften. Verordeningen waarvan men absoluut op de hoogte zou moeten zijn, zijn bijvoorbeeld:
- PSA-V en BauV (Oostenrijk)
- BetrSichV en DGUV voorschriften (Duitsland)
- BauAV (Zwitserland)
als gebruiker van valbeveiligingen resp. werknemer is het op grond van landelijke wetgeving en verordeningen die zijn afgeleid uit het EU-recht wat gemakkelijker. Wanneer men bijvoorbeeld op de hoogte is van de basis voor het gebruik van een persoonlijke veiligheidsuitrusting in Oostenrijk, voldoet de gebruiker ook in Duitsland aan alle voorschriften.
Buitenwettelijke regelingen en normaanduidingen
Tenslotte zijn er ook nog allerlei buitenwettelijke regelingen zoals normen en technische voorschriften die in acht moeten worden genomen, ook wanneer deze pas verder onderaan de juridische hiërarchie naar voren komen. Hierbij horen onder andere de informatiebladen van het Oostenrijkse instituut voor ongevallenverzekeringen (Unfallversicherungsanstalt - AUVA). Deze worden door de AUVA beschikbaar gesteld aan leidinggevenden en medewerkers.
Bij de normen worden vaak de internationale (ISO) of de Europese (EN) normen omgezet in nationale normen. Zo staat bijvoorbeeld de Oostenrijkse norm ÖNORM EN 365 voor de aanduiding van een persoonlijke veiligheidsuitrusting (PVU) die is afgeleid van de Europese norm EN 365.
Normen zijn in principe vooral gericht aan de fabrikanten van veiligheidsproducten. Wanneer een product echter is voorzien van een normaanduiding, kan men er als gebruiker van uitgaan dat is voldaan aan alle geldende veiligheidsvoorschriften en dat het product daarmee voldoet aan alle wettelijke eisen. Let er als gebruiker daarom altijd op, dat uw uitrusting is voorzien van de juiste normaanduiding.
Wat de werkgever absoluut moet weten
Een werkgever moet zich iets diepgaander op de hoogte stellen van de juridische situatie en de geldende wetgeving omdat de werkgever aansprakelijk is voor de veiligheid van de medewerkers. De werkgever moet dus niet aarzelen om de juiste experts en de wettelijke ongevallenverzekering (AUVA, DGUV en SUVA) te raadplegen om een gevarenanalyse op te (laten) stellen voordat de medewerkers naar de werkplek gaan.
Met een duidelijk en goed gefundeerd veiligheidsconcept in de hand, zorgt de werkgever voor een veilige werkomgeving die voldoet aan de wettelijke voorschriften. Het STOP-principe moet binnen de onderneming niet alleen worden toegepast maar ook worden "geleefd".
Onafhankelijk daarvan moet de werkgever in situaties waarbij de werknemer met een valbeveiliging werkt, op de hoogte zijn van de volgende wetsteksten en deze in acht nemen:
- In Oostenrijk: de wetgeving werknemersbescherming (ASchG), de bouwveiligheidsverordening(BauV) en de PSA-verordening(PSA-V).
- In Duitsland: de wetgeving arbeidsveiligheid (ArbSchG) en de voorschriften van de DGUV(Deutsche gesetzliche Unfallversicherung).
- In Zwitserland: de wetgeving ter voorkoming van ongevallen (UVG) en de arbeidswet(ArG)
De gevarenanalyse van de werkplek is een maatregel om te kunnen voldoen aan de wettelijke voorschriften en vormt de basis voor de keuze van de juiste valbeveiliging.
Andere landen, andere gebruiken?
Bescherming door een valbeveiliging is niet overal absoluut gelijk. In andere landen gelden vaak andere voorschriften voor het gebruik van een valbeveiliging. In de VS kennen we bijvoorbeeld de "OSHA Standards" waarin specifieke eisen aan valbeveiligingen zijn vastgelegd. In Europe kennen we daarentegen de Europese Norm EN 795 waarin uniforme eisen aan valbeveiligingen worden gedefinieerd. Het is daarom van belang om zich bij internationale projecten goed op de hoogte te stellen van de resp. voorschriften en deze in acht te nemen om ongevallen te voorkomen en te voldoen aan alle wettelijke eisen. Let er ook op dat in sommige landen het toezicht op de naleving van de voorschriften minder prioriteit heeft. Daarom is het des te belangrijker om zelf op een veilige werkomgeving te letten.
